Các bệnh trên phổi vẫn là một trong những mối đe dọa lớn đối với hiệu quả kinh tế của các trang trại chăn nuôi heo công nghiệp hiện nay. Với mục tiêu giảm thiểu việc sử dụng kháng sinh thì khi bệnh xảy ra sẽ khó kiểm soát hơn. Trong số các tác nhân gây bệnh trên phổ thì Mycoplasma hyopneumoniae (M. hyo) là nguyên nhân chính gây viêm phổi địa phương enzootic pneumonia (EP) và Actinobacillus pleuropneumoniae (A.p.) gây viêm phổi màng phổi là một trong những bệnh hiện diện chủ yếu ở đàn heo Châu Âu. Mặc dù các bệnh này được nhiều người biết đến, rất phổ biến nhưng ảnh hưởng thực sự đối với năng suất của heo thì không dễ dàng đánh giá được.
Viêm phổi màng phổi trên heo giết mổ. Ảnh: Ceva Animal Health
Các bệnh trên phổi làm giảm năng suất nghiêm trọng
M. hyo được cho là có mặt trên hơn 80% số trang trại và có thể làm giảm đáng kể năng suất sản xuất và khả năng sinh lợi nhuận của đàn heo. Ảnh hưởng của Mycoplasma có thể khó phát hiện nhưng nó tác động rất tiêu cực đến năng suất. Một phần lý do cho điều này là nhiễm M. hyo không phải lúc nào cũng dẫn đến sự phát triển của bệnh lâm sàng. Thật vậy, nhiễm M. hyo thường xuất hiện dưới một triệu chứng cận lâm sàng, chỉ thấy năng suất tăng trưởng của heo giảm. Điều này có nghĩa là heo khỏe mạnh có thể mang mycoplasma nhưng không có dấu hiệu nào cho đến khi EP có thể phát triển mạnh do các yếu tố khác như stress hoặc đồng nhiễm. Vì vậy cần có một loạt các phương pháp chẩn đoán chính xác để xác định, theo dõi sự tiến triển của bệnh và hiệu quả của việc điều trị và kiểm soát.
Hình 1 - Các giá trị EP trung bình của lô phổi được đánh giá ở các vùng
Vi khuẩn A.p. đã được tìm thấy trong 90-100% trang trại ở một số nghiên cứu. Heo nhiễm bệnh cấp tính tương đối dễ chẩn đoán. Những con heo này thường tiến triển ở mức độ nghiêm trọng của bệnh và chết sau một vài ngày khi bắt đầu các dấu hiệu lâm sàng hoặc nếu được trị khỏi thì heo sẽ mang bệnh mãn tính. Các dấu hiệu mãn tính hoặc cận lâm sàng là khó xác định nhất và thường là nguyên nhân của sự bùng phát bệnh tiếp theo. Một số dấu hiệu có thể nhận biết, chẳng hạn như giảm thèm ăn, giảm tăng trọng và không dung nạp, nhưng nhiều con mang bệnh mãn tính không có dấu hiệu lâm sàng rõ ràng và chỉ được xác định bằng cách xét nghiệm dịch viêm phổi.
Tích tụ cranio-ventral trong phổi khi giết mổ. Ảnh: Ceva Animal Health
Chấm điểm phổi
Chấm điểm tổn thương phổi ở heo giết mổ giúp cung cấp thông tin rất quan trọng về sức khỏe đường hô hấp ở heo. Các điểm thương tổn do M. hyo hoặc A.p. gây ra được tìm thấy trong giai đoạn sớm hơn. Chấm điểm cho những tổn thương phổi cho phép đánh giá các vấn đề của EP và viêm phổi màng phổi. Những kết quả này cung cấp thông tin quan trọng để đánh giá mức độ bệnh trong trang trại, thấy được sự biến động theo thời gian và thậm chí điểm chuẩn so với các vị trí khác nhau của cùng một công ty hoặc các nhà sản xuất khác. Dựa trên đó có thể đưa ra các biện pháp can thiệp như tiêm chủng hoặc điều trị. Sau đó, kết quả của các biện pháp can thiệp này có thể được đánh giá.
Chương trình thu thập lượng dữ liệu từ các vùng, quốc gia và hệ thống sản xuất khác nhau cho phép so sánh tình hình và cách tiếp cận ở những địa điểm đó, sự tiến triển, tác động theo mùa…của bệnh. Một cuộc khảo sát mở rộng sử dụng phương pháp chấm điểm CLP tại các lò mổ được thực hiện vào năm 2017 ở các trại sản xuất heo châu Âu. Mục đích của cuộc khảo sát này là thu thập kết quả đánh giá điểm của phổi được thực hiện ở hầu hết các quốc gia sản xuất chăn nuôi heo ở châu Âu vào năm 2017.
Lưu ý với Bảng 1 và Bảng 2: Giá trị trung bình thể hiện giá trị giữa của dữ liệu, các phần tư Q1 và Q3 có nghĩa là 25% số dữ liệu nằm dưới Q1 hoặc cao hơn Q3.
Bảng 1 - Phân bố các giá trị liên quan đến các tổn thương do EP.
Bảng 2 - Phân bố các giá trị liên quan đến tổn thương do A.p
Thu thập kết quả
Kết quả được thu thập từ 19 quốc gia châu Âu trong khoảng thời gian 12 tháng từ tháng 12 năm 2016 đến tháng 11 năm 2017. Giá trị trung bình và phần tư được tính cho:
- Tỷ lệ phổi bị viêm phế quản phổi;
- Tỷ lệ nhu mô phổi bị ảnh hưởng sau khi khỏi bệnh; và
- Tỷ lệ viêm màng phổi và chỉ số A.p. (APPI).
Đối với hai chỉ số thứ 2 và 3, các kết quả từ Pháp không được đưa vào, bởi vì chúng không được chấm điểm một cách thường xuyên.
Tổng số phổi được chấm điểm là 325,624 từ 2,918 báo cáo với trung bình mỗi đợt có 112 phổi được đánh giá. Các giá trị phân bố tương ứng với các loại tổn thương khác nhau đã được tóm tắt trong Bảng 1 và 2.
Bộ dữ liệu từ 19 quốc gia châu Âu năm 2017 cho thấy sự phân bố rất giống các giá trị như phân tích được thực hiện trong năm 2016. Điều này xác nhận chương trình như một phương pháp tính điểm có thể lặp lại, được xem là có liên quan với số lượng báo cáo thực tế trong năm 2017, tăng 50% so với 2016. Tỷ lệ tổn thương đặc biệt do EP vẫn cao mặc dù giảm 8.5% so với năm 2016. Do đó, việc kiểm soát nhiễm trùng M. hyo dường như vẫn là một thách thức lớn.
Mở rộng cuộc khảo sát
Một số khảo sát trên heo giết mổ đánh giá tổn thương phổi đã được tiến hành ở một số nước EU trước đây. Không chắc rằng họ đã từng thực hiện ở mức độ lớn như vậy, liên quan đến tất cả các quốc gia sản xuất chăn nuôi heo quan trọng của châu Âu.
Bên cạnh bức tranh tổng thể về tình hình lục địa, cơ sở dữ liệu cho phép phá vỡ các kết quả và đánh giá các yếu tố nguy cơ khác nhau, có thể góp phần vào tỷ lệ cao hoặc thấp của EP và viêm phổi màng phổi.
Bảng 3 - Mối quan hệ giữa các chỉ số tổn thương do EP và mùa vào cuối thời gian kết thúc.
Một trong số sự khác nhau đó dường như là do mật độ sản xuất heo ở các vùng và các trang trại khác nhau. Tác động này đã được chứng minh ở Đức và Áo, với điểm số EP thấp nhất về mặt thống kê được tìm thấy ở phí Đông của Đức, có thể phản ánh tình trạng sức khỏe cao của đàn lớn và bị cô lập trong khu vực đó.
Một yếu tố quan trọng khác là khí hậu và mùa. Dựa trên kết quả thu thập được ở Tây Ban Nha từ 1,145 lô heo thương phẩm được phân loại trong bốn kỳ khác nhau trong năm theo ngày giết mổ, hiệu quả theo mùa đã được chứng minh. Các phổi có tình trạng tồi tệ nhất do tổn thương giống như EP đã được tìm thấy ở heo giết mổ trong quý ba của năm.
Bảng 4 - Điểm tổn thương và tổn thương kinh tế của EP Madec -phổi do các loại vắc-xin M. hyo khác nhau.
Hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa
Hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa có thể bao gồm các lợi ích kinh tế theo kết quả điểm số phổi và các tác động dự đoán được mô tả trước đây về năng suất.
Một nghiên cứu trên 27 trang trại ở Pháp, hoàn thành vào năm 2017, so sánh dữ liệu khi các trang trại được tiêm chủng vắc xin Hyogen với dữ liệu từ các trại sử dụng vắc-xin khác. Thời gian là sáu tháng cho mỗi lịch chủng. Tổng cộng 16.000 lá phổi heo đã được ghi nhận, xem Bảng 4. Những phát hiện này giúp các nhà sản xuất lựa chọn một chương trình sức khỏe đường hô hấp thích hợp (bao gồm cả các phác đồ tiêm chủng) cho trang trại của họ và theo dõi hiệu quả của các chương trình này khi được thực hiện.
Việc đánh giá và chấm điểm phổi cung cấp dữ liệu có giá trị cao và được các nhà sản xuất thịt heo và bác sĩ thú y sử dụng để đánh giá sức khỏe đường hô hấp trong trang trại của họ. Nó cho phép theo dõi tình hình sức khỏe kịp thời và đánh giá các yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến tỷ lệ và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Do đó, việc sử dụng thông tin này có thể cải thiện sức khỏe của đàn và giảm chi phí sản xuất. Đánh giá thường xuyên hàng năm các dữ liệu từ CLP, và tiếp tục đánh giá trong năm 2018 sẽ cung cấp thêm thông tin về các xu hướng sức khỏe đường hô hấp trên heo.
Nguồn: pigprogress
Biên dịch: Acare VN Team