Heo bị tiêu chảy phân xám do Balantidium Coli

Bệnh thường có mặt ở các nước nhiệt đới và các nước đang phát triển – những nơi có điều kiện vệ sinh môi trường kém. Những năm trở lại đây bệnh xuất hiện trên khá nhiều trang trại ở nước ta, đặc biệt là những trang trại sử dụng nước ao, hồ, sông…để tắm và cho heo uống.

Nguồn nước ô nhiễm chứa nhiều mầm bệnh Balantidium Coli

Trong khuôn khổ bài viết này, VietDVM.com sẽ cố gắng cung cấp cho quý độc giả và bà con chăn nuôi những thông tin cơ bản, tổng thể nhất về căn bệnh nhằm giúp bà con chủ động hơn cũng như biết cách hạn chế tối đa thiệt hại do Balantidium Coli gây ra.

1. Những hiểu biết cơ bản về mầm bệnh Balantidium Coli.

Balantidium Coli thường được tìm thấy trong ruột già của cả heo bệnh, heo còi cọc và trong chất thải chăn nuôi.

Balantidium Coli gây bệnh Balantidias (hội chứng lỵ) với các biến chứng như tiêu chảy dạng nước thường gặp ở heo cai sữa và heo thịt (4-12 tuần tuổi), có thể gây thủng ruột, xuất huyết đường tiêu hóa.

Khi Balantidium Coli kết hợp với các tác nhân gây bệnh khác như E.coli hay Salmonella nó sẽ góp phần làm trầm trọng triệu chứng tiêu chảy trên heo làm heo giảm tăng trọng.

Trùng lông Balantidium Coli sống chủ yếu ở manh tràng và thỉnh thoảng cũng phát hiện ở đoạn cuối của hồi tràng. Chúng ăn vi khuẩn, các tinh bột chưa tiêu hóa hết và đôi khi ăn ngay cả cá thể đồng loại.

2. Vòng đời của Balantidium Coli

Vòng đời của Balantidium Coli

Trùng lông Balantidium Coli nhiễm qua đường ăn uống (nhiễm từ thức ăn, nước uống…). Khi các nang trứng gây bệnh của Balantidium Coli được ăn vào tới ruột sẽ trải qua hai giai đoạn phát triển: Giai đoạn u nang (Cyst) và Giai đoạn hoạt động (Trophoziotes).

Nang (Cyst) là giai đoạn gây nhiễm của vòng đời B. coli. Chúng hình thành thể nang (Cyst), khi gặp điều kiện môi trường bất lợi (pH thay đổi, phân rắn…) các nang (Cyst) theo phân ra ngoại cảnh, sau đó xâm nhập vào vật nuôi qua đường tiêu hóa hình thành thể hoạt động (Trophoziotes). Cả Cyst và Trophoziotes đều là mầm bệnh gây tiêu chảy cấp hay mạn tính.

3. Balantidium Coli gây bệnh cho heo như thế nào

Khi các nang (Cyst) được heo ăn vào và đi qua hệ thống tiêu hoá. Các nang (Cyst) có nhiều lớp vách nang cứng rắn để bảo vệ, nên nó không bị tiêu diệt khi qua môi trường axit dạ dày, tới ruột non và hình thành Trophozoites. Trophozoites sống ở manh tràng và đại tràng của ruột già. Chúng xâm chiếm ruột già, tồn tại trong lòng ruột và ăn hệ vi sinh vật đường ruột, các mảnh vỡ tế bào, các thức ăn trong lòng ruột, thậm chí xâm nhập cả vào niêm mạc ruột, gây tổn thương niêm mạc.

Cách Balantidium Coli gây bệnh cho vật chủ

Một số Trophozoite xâm nhập vào thành của ruột già nhờ có enzyme phân giải protein và nhân lên bằng phân hạch nhị phân vô tính gây hư hại thành ruột già và một số khác trở về lòng ruột.

Trong lòng ruột, Trophozoites biến thành u nang Cyst khi phân khô. Các Cyst này được hình thành trong ruột già hay bên ngoài cơ thể và tiếp tục là mầm bệnh cho người, vật nuôi và bắt đầu một chu kỳ mới.

Bản chất của loại trùng lông Balantidium Coli là sống hội sinh, chúng chỉ tấn công vào thành ruột để gây bệnh khi niêm mạc ruột bị tổn thương do một nguyên nhân nào đó. Do đó, nguy cơ nhiễm trùng lông xảy ra cao nhất ở những heo có khả năng miễn dịch kém, suy dinh dưỡng…Thông thường niêm mạc ruột bị tổn thương do nhiễm trùng, nhiễm độc thức ăn, thương hàn, lỵ trực khuẩn…

Khi Balantidium Coli chuyển sang dạng hoạt động, trùng lông gây hoại tử mô ở thành manh tràng, tại đây Balantidium Coli tiếp tục sinh sản và phá hủy mô thành ruột làm cho các thương tổn vết loét ngày càng rộng và sâu. Sự phá hủy thành ruột của Balantidium Coli mạnh hơn vì có thêm tác động của yếu tố cơ học. Do đó, trùng lông có thể xâm nhập sâu vào thành ruột gây thủng ruột, hiện tượng này hầu như chỉ xảy ra ở đại tràng.

4. Biểu hiện lâm sàng của heo mắc bệnh tiêu chảy phân xám do Balantidium Coli

Heo nhiễm Balantidium Coli gầy còm, lông da khô, giảm ăn, giảm tăng trọng và đặc biệt là tiêu chảy phân xám (phân xi măng) hoặc vàng loãng và đôi khi có lẫn máu.

Heo bị tiêu chảy do nhiều Balantidium Coli

Heo con bị tiêu chảy do nhiễm Balantidium Coli

Phân của heo nhiễm Balantidium Coli

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, con bệnh có thể bị tử vong. Tỷ lệ tử vong do bệnh trùng lông Balantidium Coli gây nên có thể chiếm đến 29%. Nguyên nhân tử vong thường do biến chứng thủng ruột, xuất huyết đường tiêu hóa…

Mổ khám ruột heo có thể quan sát dễ dàng bằng mắt thường bệnh tích ruột đặc trưng do Balantidium Coli gây ra trên ruột già có nổi lên những u hạt trắng nằm rải rác.

Mổ khám heo nhiễm Balantidium Coli

Co nhiều hạt màu trắng trên ruột heo mắc bệnh Balantidium Coli

Ruột heo mắc bệnh Balantidium Coli

5. Hướng chẩn đoán?

Chẩn đoán bệnh nhiễm trùng lông Balantidium Coli có thể dựa vào triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên, dấu hiệu của hội chứng lỵ do trùng lông gây ra thường khó phân biệt với hội chứng lỵ do trực khuẩn hoặc amíp gây ra. Vì vậy, trong những trường hợp này, cần thực hiện thủ thuật cận lâm sàng như soi trực tràng có thể thấy vết loét đặc trưng do trùng lông B. coli gây nên với đặc điểm vết loét thường rộng, sâu, đáy thường có phủ mủ, mô bị hoại tử…

Ngoài ra, có thể xét nghiệm phân để tìm Trophozoites của Balantidium Coli. Các u nang Cyst hiếm khi được tìm thấy. Trong quá trình chẩn đoán chú ý phân biệt với bệnh cầu trùng: Bệnh cầu trùng xảy ra phổ biến ở heo con theo mẹ, phân không có màu xám đen, trong khi đó bệnh do B. coli xảy ra ở heo cai sữa và heo choai.

6. Phòng bệnh và hướng xử lý khi đàn heo đã có con bị tiêu chảy phân xám?

Bước 1: Vệ sinh sát trùng lại toàn bộ chuồng trại và làm thường xuyên để hạn chế và tiến tới loại bỏ mầm bệnh khỏi trại.

Bước 2: Kiểm tra lại toàn bộ thức ăn hiện tại nếu phát hiện nấm mốc → loại bỏ. Lựa chọn và bảo quản thức ăn sao cho hạn chế tối đa nấm mốc và vi khuẩn.

Bước 3: Kiểm tra lại nguồn nước, xử lý nước bằng Chloride 5ppm trước khi sử dụng.

Bước 4: sử dụng kháng sinh cho toàn đàn liên tục trong 7-10 ngày. Loại kháng sinh tùy thuộc vào mầm bệnh kế phát.

Hiện nay trong những trường hợp này người ta thường khuyến cáo sử dụng Halquinol – nó không phải kháng sinh mà là một nhóm các hợp chất được tổng hợp từ Quinolin 8-ol (8-Hydroxyquinoline) để thay thế cho kháng sinh bổ sung vào trong thức ăn chăn nuôi giúp phòng bệnh tiêu chảy và kích thích vật nuôi phát triển.

Trên đây gần như là toàn bộ thông tin liên quan đến Balantidium Coli từ tổng quát đến chi tiết, hy vọng nó hữu ích cho quý độc giả và bà con chăn nuôi!

Theo VietVDM